Sistemik Lupus Eritematozus

Sistemik Lupus Eritematozus (SLE)

Sistemik lupus eritematozuslu hastanın yüzündeki "Kelebek" şeklini andıran malar raş

Sistemik Lupus Eritematozus Nedir?

Sistemik lupus eritematozus (SLE), kronik sebebi bilinmeyen, immünolojik bozukluklarla birlikte, otoimmun karakterli, birçok organ ve sistemi tutan bir bağ dokusu hastalığıdır. 

Bu yazımızda "Lupus kelebek hastalığı" olarak da adlandırılan sistemik lupus eritematozus hakkında bilgiler vereceğiz.

Sistemik lupus eritematozus sıklığı yapılan popülasyonun özelliklerine göre (yaş, cins, etnisite) ve çalışma süresi gibi faktörlerlere bağlı değişiklikler göstermekle birlikte 15-40/100.000 olduğu düşünülmektedir. Siyah ırkta daha fazla görülmektedir.

Kadınlarda erkeklerden 9 kat sık gözlenmektedir. Özellikle doğurganlık yaşındaki kadınlarda sıktır.

Sistemik lupus eritematozusta inflamasyon ve vasküler patolojiler hastalığın ortaya çıkmasında rol oynamaktadır. İmmün kompleks depolanması vardır. Vaskülit/vaskülopati ile ortaya çıkar.

Sistemik Lupus Eritematozus Nedenleri

• Genetik
• Çevresel faktörler
• Enfeksiyonlar (Viral, bakteriyel..)
• Güneş ışınları (Fotosensitivite inflamasyonu tetikler)
• İlaçlar (Procain amide, hidralazin, difenilhidantoin, izoniyazid...)
• Hormonal uyarı (Östrojen antikor üretimini arttırır, kadın cinsiyette hastalık daha fazla görülür.)

Sistemik Lupus Eritematozus Belirtileri

Sistemik lupus eritematozusun belirtileri çok geniştir. Genel SLE belirtilerinden bahsedecek olursak;

• Halsizlik (%90 hastada)
• Ateş (%80 hastada, tedavi ile beraber düşer)
• Kilo kaybı (%60 hastada)
• Cilt bulguları
• Eklem bulguları
• Diğer sistem bulguları

1. Kas iskelet sistemi bulguları
• Poliartiküler, simetrik, yumuşak doku şişliği, artralji
• %90 hastada ilk semptom
• Proksimal interfalangeal ve metokarpofalangeal eklemler, el bileği, dirsek ve ayak bileklerini çoğunlukla etkiler.
• Bazen gezici olabilir, genelde devamlılık gösterir veya kronikleşebilir.
• Eroziv değişiklikler genelde olmaz.
• Sinovyal sıvı hafif inflamasyonu gösterir.
• Kronik steroit kullanımına bağlı aseptik nekroz görülebilir. (Femur başı) Yine kronik steroit kullanımına bağlı miyopatiler meydana gelebilir.
• Kas güçsüzlüğü ve atrofiler görülerbilir.
2. Cilt bulguları
• Akut cilt lezyonları
• Malar raş (Yüzde kelebek tarzı)
• Fotosensitivite
• Subakut kutanöz lupus
• Kronik cilt lezyonları
• Diskoid lezyon
• Spesifik olmayan lezyonlar
• Pannikülit 
• Vasküler lezyonlar
3. Serözite
• Lupusta seröz membranlardan plevra, perikard ve seyrek olarak da periton inflamatuar bulgular gösterir.
• Plevra tutulumu %30-60
• Perikard tutulumu %20-30
• Peritonit tutulumu (assit) %11
4. Pulmoner bulgular
• İntersitisyel pnömoni
• Pulmoner vaskülit (emboli, hemoraji)
• İntersitisyel fibrozis
• Fibrozise sekonder pulmoner hipertansiyon
5. Kardiyovasküler bulgular
• Perikardit
• Miyokardit
• Endokardit (Libman Sacks Endokarditi)
• Küçük damar vasküliti koroner arterleri tutabilir ve hayatı tehdit edebilir.
6. Renal bulgular (Biyopsi şart!)
• Sistemik lupus eritematozuslu hastaların %70'i hastalığının bir döneminde renal hastalığa sahiptirler.
• Akut nefrit atakları
• Kronik böbrek yetmezliği
• Nefrotik sendrom
• Kronik böbrek hastalığı
7. Nöropsikiyatrik bulgular
• Santral sinir sistemi bulguları
• Baş ağrısı
• Fokal veya yaygın konvülziv nöbetler (%15-20)
• Psikoz
• Depresyon
• Değişken seyir gösteren nörokognitif fonksiyon (konsantrasyon güçlüğü, öğrenme zorluğu, hafıza bozukluğu gibi) anormallikleri görülebilir.
• Üstte anlatılan belirtiler hastalığa bağlı olabileceği gibi kullanılan tedavilere bağlı da gelişebilmektedir.
8. Gastrointestinal sistem bulguları
• İştahsızlık, bulantı, kusma
• Abdominal ağrı (Periton inflamasyonuna (aseptik peritonit), bağırsağın vasküler hastalığına (mezenterik vaskülit) veya ilaç tedavilerine (NASİİ ve kortikosteroit)) gelişebilir.
• Mezenter vaskülit, intestinal iskemi-infarktüs veya perforasyona kadar ilerleyebilir.
• Pankreatit veya kronik hepatit çok nadirdir.
9. Hematopoetik ve lenforetiküler sistem bulguları
• Normokrom normositer anemi sıklıkla görülür.
• Hemolitik anemi %10'dan az hastada görülür.
• Pansitopeni görülebilir.
• Sedim artmıştır.
• Hastalığın aktif dönemlerinde lenfadenopati görülebilir.
• %20 orta düzeyde splenomegali görülür.
10. Göz bulguları
• Aktif hastalık döneminde episklerit, konjonktivit ve %10 hastada keratokonjunktivitis görülür.
• Retinal arter inflamasyonu, geçici veya nadiren kalıcı körlüğe sebep olabilir.

Görüldüğü üzere sistemik lupus eritematozusun belirtileri çok genel olabilmekle çok geniş yayılımlıdır.

WHO (Dünya sağlık örgütü) Lupus Nefriti Sınıflaması

1. Normal veya minimal değişiklikler (%1-5)
2. Mezengial glomerülonefrit (%20)
3. Fokat proliferatif glomerülonefrit (%25)
4. Diffüz proliferatif glomerülonefrit (%37)
5. Memranöz glomerülonefrit (%13)

Hastalığın erken tanısı ve tedavisi renal morbidite ve mortaliteyi (ölümü) azaltır.

Hastaların %35-90'ında idrar sedimenti anormaldir. Mikroskopik hematüri veya piyüri ve silendirler (eritrosit, tübüler, granüler) veya proteinüri bulunur. SLE sınıflama kriterlerine göre (ACR) 24 saatlik idrarda proteinüri miktarı > 500 mg olmalıdır. (enfeksiyöz, taş gibi nedenler dışlanmalıdır.)

Sistemik Lupus Eritematozus Laboratuvar Bulguları

Genel olarak belirtiler kısmında üzerinden geçmiştik fakat burada daha düzenli olacaktır.

• Anemi
• Lökopeni, lenfopeni, trombositopeni (bazen pansitopeni)
• Coombs testi pozitifliği
• Koagülasyon bozuklukları
• Proteinüri, hematüri, silendirler, renal fonksiyon terstlerinde anormallikler
• ESR (Sedimentasyon hızı) genelde artmış, CRP sekonder enfeksiyonlar varlığında artmış bulunur.
• ANA (Antinükleer antikor) SLE hastalarının %95-98'inde pozitiftir.
• ANA, sle için spesifik değildir. sağlıklı bireylerde %5, yaşlı ve sağlıklı bireylerde %15-25 pozitif bulunabilmektedir. Başka bağ dokusu hastalıkları da aynı şekilde ANA'yı arttırabilmektedir. Klinik şüphe varlığında taramada kullanılmalıdır. ANA negatif lupus nadir görülür ve Anti RO pozitiftir. Bunlarda ise cilt bulguları ön plandadır. Romatoid artritli hastaların %15-20'sinde pozitiftir.
• Antifosfolipit ankitor, SLE'li hastalarda %30-40 oranında bulunur ve klinikte tekrarlayan arteriyel ve/veya venöz trombo-oklüziv olaylarda artmış risk ve/veya obstetrik morbidite (gebelikte erken veya geç fetal kayıplar) ile birliktedir.
• Serum albumini genelde düşük ve serum globulin düzeyleri çoğu hastada yüksektir. Protein elektroforezinde poliklonal gamopati görülür.
• C3-C4 düşüklüğü hastalık aktivitesine işaret eder.

Sistemik Lupus Eritematozus Tedavisi

1. Genel olarak hayatı tehdit etmeyen, organ hasarı olmayan SLE hastalarında konservatif tedavi tercih edilmelidir.
2. Analjezik, NSAİİ, antimalaryal ilaçlar verilir.
3. Ciddi organ hasarı olan hayatı tehdit eden durumlarda agresif tedavi verilir. (İmmünsupresif tedaviler)
4. Antikoagülan, splenektomi, psikoaktif ilaçlar, trombozu çnlemede profilaktik tedaviye gereksinim olabilir.
5. ACE inhibitörleri, anjiyotensin 2 reseptör blokörleri, statinler verilmelidir.
6. SLE tedavisinde kullanılan başlıca ilaçlar NSAİİ'lar, antimalaryal ilaçlar, glukokortikoidler ve immünsupresif ajanlardır.

Sistemik Lupus Eritematozus Prognoz

"Lupuslu hastalar kaç yıl yaşar veya lupus iyileşir mi?" soruları çok sık sorulan bir sorudur. Bu hastalığın gidişatı ve şiddeti ile alakalıdır. SLE'de sağ kalım ilk 10 yılda %92-98'dir. Genel popülasyona göre ölüm riski 2-5 kat artmıştır. Günümüzde 5 yıllık yaşam %97, 10 yıllık yaşam %93 ve 15 yıllık yaşam %83 olarak bildirilmiştir. Lupuslu hastaların %2-10'u tam olarak iyileşebilir. Hastalığın gidişatını belirlemede en önemli unsur böbrek tutulumudur. Erken tanı ve tedavi günümüzde prognozu olumlu etkilemiştir.

Sistemik Lupus Eritematozus Gebelik

Gebelikte hastalık aktivasyonu %50'dir. Hastalara doğum kontrol önerilmelidir. Gebelik sırasında lupus nefritinin aktivasyonu ağır anürik böbrek yetmezliğine hatta maternal ölüme yol açabilir. Aktif lupus nefritli hastaların gebe kalmaları önlenmelidir. Lupuslu hastalarda spontan abortus, genel popülasyona göre 2-3 kat artmıştır. Aktif hastalarda permatür doğum, yakşalık %60 oranında bildirilmiştir.

Antifosfolipit ankitor sendromu; spontan abortus, erken doğum, ölü doğum ve preeklampsi gibi gebelik komplikasyonlarının nedeni olarak bilinir. Gebelik öncesi antifosfolipit ankikor araştırılmasının önemi vardır. Gebelik süresince lupus tedavisinde NSAİİ'ler verilmemelidir. (Günde 100 mg düşük doz aspirin hariç)

Neonatal Lupus

Konjenital kalp blokları, hepatit, hemolitik anemi, trombositopeni ve yaygın raşlar ile karakterize bir sendromdur. Annede bulunan anti-Ro52, anti-Ro60 ve anti-La antikorları son trimestırda plasentayı geçer ve nadiren bebekte patolojiye sebep olur. (%5>)

İlaca Bağlı Lupus

Klorpromazin, metildopa, hidralazin, prokainamid ve izoniyazid, ikinci sıra penisilamin, quinidin ve dilantin, üçüncü sırada ise bir çok antibiyotik, altın tuzları ve grisefulvin ilaca bağlı lupus yapabilmektedir.

Böbrek ve merkezi sinir sistemi tutulumu gözlenmez.

Lökopeni, ANA (Antinükleer antikor) ve RF (Romatoid faktör) pozitifliği görülür. Anti ss-DNA antikor sık olarak bulunur, ancak ds-DNA antikoru negatiftir. Hastaların %90'ında anti-histon antikorları pozitiftir.

UYARI!!!

Sitede anlatılan tedaviler ve kullanılan ilaçlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için kullanılamaz. Doktorlar en güncel tedaviyi uygulamalıdır ve yazar sitede yazdıklarından sorumlu tutulamaz. Hastalık yoktur, hasta vardır. Verilen tedaviler kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Doktorunuzun verdiği tedavi sizin için en iyi tedavidir. Sorularınızı doktorunuza iletiniz.